Narzędziownia - wsparcie rodziców w sytuacji kryzysowej

KWESTIONARIUSZ UMIEJĘTNOŚCI WYKONAWCZYCH
– DZIECKO W WIEKU 6–8 LAT –

Przeczytaj każde z poniższych zdań i oceń, czy dobrze opisuje twojego ucznia. Następnie dodaj trzy wyniki w każdej sekcji. Znajdź trzy najwyższe i trzy najniższe wyniki.

Zdecydowanie tak            5

Raczej tak                        4

Nie wiem                           3

Raczej nie                        2

Zdecydowanie nie            1

Mocne strony Twojego dziecka w zakresie umiejętności wykonawczych (najwyższe wyniki)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

Słabe strony Twojego dziecka w zakresie umiejętności wykonawczych (najniższe wyniki)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

KWESTIONARIUSZ UMIEJĘTNOŚCI WYKONAWCZYCH

–  DZIECKO W WIEKU 9–11 LAT – 

Przeczytaj każde z poniższych zdań i oceń, czy dobrze opisuje Twoje dziecko. Następnie dodaj trzy wyniki w każdej sekcji. Znajdź trzy najwyższe i trzy najniższe wyniki.

Zdecydowanie tak            5

Raczej tak                        4

Nie wiem                           3

Raczej nie                        2

Zdecydowanie nie            1

Mocne strony Twojego dziecka w zakresie umiejętności wykonawczych (najwyższe wyniki)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

Słabe strony Twojego dziecka w zakresie umiejętności wykonawczych (najniższe wyniki)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

KWESTIONARIUSZ UMIEJĘTNOŚCI WYKONAWCZYCH

– DZIECKO W WIEKU 12–14 LAT–

Przeczytaj każde z poniższych zdań i oceń, czy dobrze opisuje Twoje dziecko. Następnie dodaj trzy wyniki w każdej sekcji. Znajdź trzy najwyższe i trzy najniższe wyniki.

Zdecydowanie tak            5

Raczej tak                        4

Nie wiem                           3

Raczej nie                        2

Zdecydowanie nie            1

 Mocne strony Twojego dziecka w zakresie umiejętności wykonawczych

(najwyższe wyniki)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

Słabe strony Twojego dziecka w zakresie umiejętności wykonawczych

(najniższe wyniki)

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

Jak wspierać dziecko w nabywaniu i doskonaleniu umiejętności wykonawczych?
Umiejętności wykonawcze to takie, których potrzebujemy, by wykonywać różnorodne zadania.
Napicie się wody to z pozoru nic trudnego, jednak gdy dokonamy szczegółowej analizy, można
stwierdzić, że to wieloetapowa operacja wymagająca podjęcia kilku czynności, którym towarzyszą
różnorodne emocje mogące spowodować, że będzie ona rozłożona w czasie lub nie zostanie
zakończona.
Brak umiejętności wykonawczych może występować razem z innymi zaburzeniami, jednak
przeważnie używanie tej terminologii dotyczy dzieci w normie intelektualnej, często nawet zdolnych,
u których te deficyty występują samodzielnie. Uczeń nieposiadający tych kompetencji może być
rozkojarzony, a ciągły brak sukcesu może prowadzić do frustracji i rezygnacji. Zdarza się, że dzieci te
są postrzegane jako leniwe, niemające ochoty współpracować i podejmować aktywności,
impulsywne, sprawiające kłopoty. Brak zrozumienia intensyfikuje występujące u ucznia trudności.
Dlatego tak ważne jest wsparcie, korygowanie i kompensowanie występujących zakłóceń.
RODZAJE UMIEJĘTNOŚCI WYKONAWCZYCH (WEDŁUG PEG DAWSON I RICHARDA GUARE’A)

1. Hamowanie reakcji to zdolność do pomyślenia, zanim się coś zrobi, umiejętność oparcia się
pragnieniu, by coś powiedzieć lub uczynić, która daje dziecku czas na ocenę sytuacji i wpływu
swojego zachowania na tę sytuację. W wieku 6–8 lat dziecko potrafi już przestrzegać
prostych reguł zachowania w klasie (np. podnieść rękę, zanim coś powie), potrafi też
przebywać w pobliżu innego dziecka bez potrzeby kontaktu fizycznego. Jest w stanie
zaczekać, aż rodzic skończy rozmowę z inną osobą, by odpowiedzieć dziecku (może
potrzebować przypomnień). W wieku 9–11 lat dziecko radzi sobie z konfliktami
z rówieśnikami bez rękoczynów, a także przestrzega reguł zachowania w domu i szkole pod
nieobecność dorosłych. Potrafi też szybko uspokoić się w sytuacjach emocjonalnych, gdy
nakłania je do tego dorosły. Dziecko w wieku 12–14 lat jest w stanie nie zareagować
na zaczepkę lub prowokację rówieśnika i spokojnie odejść. Potrafi też odmówić udziału
w atrakcyjnych działaniach z powodu wcześniejszych planów, a także powstrzymać się od
powiedzenia raniących rzeczy w gronie przyjaciół.
2. Pamięć robocza to zdolność do utrzymania informacji w pamięci podczas
wykonywania złożonych zadań. Obejmuje zdolność do korzystania z wcześniejszej wiedzy
i doświadczenia oraz dostosowywania tej wiedzy do obecnej sytuacji lub rzutowania jej
na przyszłość. W wieku 6–8 lat dziecko potrafi już wykonywać zadania składające się z dwóch
lub trzech kroków. Ponadto pamięta polecenia wydane kilka minut wcześniej oraz wykonuje
dwa kroki danej czynności po jednej podpowiedzi. W wieku 9–11 lat pamięta, żeby wykonać
swój stały obowiązek domowy po szkole, bez przypomnienia, a także przynosi książki,
dokumenty i zadania domowe do i ze szkoły. Dziecko pamięta też o zmianach
w harmonogramie dnia (np. o różnych zajęciach po szkole). W wieku 12–14 lat dziecko
pamięta już o wymaganiach i zadaniach wprowadzanych przez wielu nauczycieli.
Ponadto pamięta o wydarzeniach lub obowiązkach, które odbiegają od normy
(np. przyniesienie zgody na wycieczkę). Pamięta też polecenia obejmujące wiele kroków, jeśli
zapewni mu się dostatecznie dużo czasu i praktyki.
3. Kontrolna emocjonalna to zdolność do opanowania emocji, aby osiągnąć cel, ukończyć
zadanie albo kierować swoim zachowaniem. Dziecko w wieku 6–8 lat toleruje krytykę
ze strony osoby dorosłej (np. reprymendę nauczyciela), potrafi też dać sobie radę
z postrzeganą „niesprawiedliwością” bez nadmiernego zdenerwowania. Jest w stanie szybko

dostosować zachowanie do nowej sytuacji (np. uspokoić się po przerwie w szkole). W wieku
9–11 lat
dziecko nie reaguje nazbyt emocjonalnie, gdy przegrało w jakiejś grze lub nie zostało
wybrane do nagrody. Ponadto potrafi zaakceptować, że nie dostaje tego, co chce, gdy
pracuje w grupie. Zachowuje się powściągliwie w reakcji na dokuczanie. Dziecko 12–14-letnie
jest już w stanie „odczytać” reakcje przyjaciół i odpowiednio skorygować swoje zachowanie.
Poza tym potrafi przewidzieć przyszłe zdarzenia i przygotować się na możliwe rozczarowania.
Potrafi też być odpowiednio asertywne (np. poprosić nauczyciela o pomoc, zaprosić
kogoś do tańca).
4. Utrzymywanie uwagi to zdolność do utrzymania koncentracji na sytuacji lub zadaniu mimo
bodźców rozpraszających, zmęczenia lub znużenia. W wieku 6–8 lat dziecko jest w stanie
spędzić 20–30 minut na odrabianiu zadania domowego oraz wykonać obowiązek domowy,
który zajmuje 15–20 minut. Ponadto potrafi wysiedzieć cały posiłek o przeciętnym czasie
trwania. W wieku 9–11 lat potrafi już spędzić 30–60 minut na odrabianiu lekcji oraz wykonać
obowiązek domowy, który trwa 30–60 minut (może być konieczna przerwa). Jest w stanie
uczestniczyć w zajęciach sportowych lub nabożeństwie przez 60–90 minut. Dziecko w wieku
12–14 lat potrafi spędzić 60–90 minut na odrabianiu zadania domowego (może być
konieczna przerwa lub dwie), potrafi także wytrzymać spotkania rodzinne bez narzekania
na nudę i sprawiania problemów. Jest w stanie wykonać obowiązki domowe, które zajmują
do dwóch godzin (może być konieczna przerwa).
5. Rozpoczynanie zadań to zdolność do rozpoczęcia przedsięwzięć bez zbędnej zwłoki, sprawnie
i we właściwym czasie. Dziecko w wieku 6–8 lat potrafi zapamiętać i wykonać proste
czynności złożone z jednego lub dwóch kroków, ponadto jest w stanie zabrać się do zadania
klasowego od razu po wydaniu polecenia przez nauczyciela. Siada też do odrabiania zadania
domowego o ustalonej porze po jednym przypomnieniu. W wieku 9–11 lat dziecko potrafi
wykonać przećwiczoną czynność złożoną z trzech lub czterech kroków oraz zrobić trzy lub
cztery zadania klasowe z rzędu. Ponadto jest w stanie odrabiać lekcje według ustalonego
harmonogramu (może potrzebować przypomnienia, żeby zacząć). Dziecko 12–14-letnie
potrafi opracować i realizować codzienny harmonogram odrabiania lekcji bez nadmiernego
odwlekania oraz zacząć wykonywanie obowiązków domowych o ustalonej porze (np. zaraz
po przyjściu ze szkoły). Potrafi też przerwać przyjemne zajęcie w momencie, gdy przypomni
sobie, że ma jakiś obowiązek do wykonania.
6. Planowanie i ustalanie priorytetów to zdolność do stworzenia planu osiągnięcia celu lub
wykonania zadania. Obejmuje też zdolność do ustalenia, na czym należy się skupić, a co nie
jest ważne. W wieku 6–8 lat dziecko potrafi wykonać wymyślony przez siebie projekt złożony
z dwóch lub trzech kroków (np. projekt artystyczny). Jest w stanie wymyślić, jak zdobyć
pieniądze na niedrogą zabawkę. Potrafi też wykonać zadanie domowe złożone
z dwóch–trzech kroków z pomocą innej osoby (np. napisać raport z przeczytanej książki).
W wieku 9–11 lat dziecko umie zaplanować coś szczególnego (np. wyjście do kina), potrafi też
wymyślić, jak odłożyć pieniądze na bardziej kosztowny zakup. Ponadto potrafi wykonać
długoterminowy projekt szkolny, w którym większość kroków jest wymyślona przez kogoś
innego.
7. Organizacja to zdolność do stworzenia i utrzymania systemów porządkujących informacje lub
materiały. Dziecko w wieku 6–8 lat kładzie kurtkę, odzież zimową, przybory szkolne
na właściwych miejscach (może potrzebować przypomnienia), w swoim pokoju ma określone
miejsca na swoje rzeczy. Nie gubi druczków zgody rodziców ani zawiadomień ze szkoły.

W wieku 9–11 lat dziecko potrafi odkładać rzeczy na swoje miejsce w swoim pokoju lub
innych pomieszczeniach w domu, a także przynosi zabawki do domu po zabawie
na podwórku lub pod koniec dnia (może potrzebować przypomnienia), pamięta też, gdzie
trzyma materiały i zadania domowe. Dziecko 12–14-letnie potrafi prowadzić zeszyty zgodnie
z wymogami szkoły, nie gubi przyborów i materiałów, a miejsce do nauki utrzymuje
we względnym porządku.
8. Zarządzanie czasem to zdolność do oszacowania, ile mamy czasu, na co należy go
przeznaczyć i jak zmieścić się w wyznaczonych ramach czasowych i terminach. Obejmuje też
poczucie, że czas jest ważny. Dziecko w wieku 6–8 lat potrafi wykonać krótkie zadania
w granicach czasowych określonych przez dorosłego oraz przeznaczyć odpowiednią ilość
czasu na wykonanie obowiązku domowego na określony termin (może być konieczna
pomoc). Potrafi przygotować się do wyjścia z domu w wyznaczonych granicach czasowych
(mogą być konieczne ćwiczenia). W wieku 9–11 lat potrafi już wykonać codzienne czynności
w rozsądnych granicach czasowych bez pomocy dorosłego. Ponadto potrafi dostosować
harmonogram odrabiania lekcji do innych działań (np. zacząć wcześniej). Jest też w stanie
zacząć projekt długoterminowy odpowiednio wcześnie, aby wystarczyło czasu (może być
konieczna pomoc). Dziecko w wieku 12–14 lat zwykle jest w stanie ukończyć odrabianie
zadania domowego przed pójściem do łóżka, a także podjąć dobre decyzje dotyczące
priorytetów, gdy czas jest ograniczony (zrezygnować z przyjemności). Potrafi też rozłożyć
projekt długoterminowy na kilka dni.
9. Wytrwałość w dążeniu do celu to zdolność do postawienia sobie celu, konsekwentnego
dążenia do niego oraz utrzymania koncentracji na nim mimo czynników rozpraszających
i konkurencyjnych zainteresowań. Dziecko w wieku 6–8 lat wytrwale wykonuje trudne
zadania, żeby osiągnąć cel, a w przypadku przerwania mu danej czynności jest w stanie
powrócić do niej później. Potrafi też pracować nad projektem przez kilka godzin dziennie lub
w ciągu kilku dni. W wieku 9–11 lat potrafi odkładać kieszonkowe przez dłuższy czas
na realizację pożądanego zakupu. Potrafi też trzymać się harmonogramu ćwiczeń, aby
rozwijać pożądaną umiejętność (np. gra na instrumencie). Utrzymuje hobby przez kilka
miesięcy. Dziecko 12–14-letnie jest w stanie włożyć więcej wysiłku w to, żeby osiągnąć lepsze
wyniki (np. zmienić strategię uczenia się), a także podjąć się trudnych zadań, by zarobić
pieniądze. Ponadto gotowe jest ćwiczyć bez przypomnień, żeby poprawić jakąś umiejętność.
10. Elastyczność to zdolność do zmieniania planów w obliczu przeszkód, komplikacji, nowych
informacji lub błędów, związana z umiejętnością przystosowania się do zmiennych
warunków. W wieku 6–8 lat dziecko bawi się ładnie z innymi dziećmi (bez konieczności
rządzenia), toleruje też zmianę poleceń przez nauczyciela, gdy nie postępuje zgodnie
z poleceniami. Bez problemu przystosowuje się do nieplanowanych sytuacji (np. zastępstwa
za nieobecnego nauczyciela). W wieku 9–11 lat dziecko już się nie „blokuje” (np. na skutek
niepowodzenia), umie też „przestawić się”, gdy trzeba zmienić plany na skutek
nieprzewidzianych okoliczności. Potrafi też wykonywać „otwarte” zadania domowe (może
być konieczna pomoc). Dziecko w wieku 12–14 lat potrafi już dostosować się do wielu
różnych nauczycieli, reguł klasowych i wymaganych sposobów działania. Poza tym jest
gotowe dostosować się w grupie, jeśli jakiś rówieśnik zachowuje się mało elastycznie. Jest też
gotowe dostosować się do planów młodszego rodzeństwa (np. pomocy rodzica przy zadaniu,
przepytaniu).
11. Metapoznanie to zdolność do zdystansowania się i spojrzenia na siebie z boku w danej
sytuacji, żeby zobaczyć, jak rozwiązujemy problem. Obejmuje też umiejętność

monitorowania swoich działań i samooceny (np. zadania sobie pytania: „Jak mi idzie?” albo
„Jak mi poszło?”). Dziecko w wieku 6–8 lat potrafi skorygować swoje zachowanie w reakcji
na informacje zwrotne od rodziców lub nauczycieli, a także obserwować, co przydarza się
innym, i odpowiednio zmienić swoje zachowanie. Ponadto potrafi zwerbalizować więcej
niż jedno rozwiązanie problemu i dokonać najlepszego wyboru. W wieku 9–11 lat dziecko jest
w stanie przewidzieć skutek określonego działania i odpowiednio je skorygować (np. żeby
nie wpaść w tarapaty), a ponadto przedstawić kilka rozwiązań problemu i wybrać najlepsze
z nich. Lubi element rozwiązywania problemów w zadaniach domowych lub grach
komputerowych. Dziecko 12–14-letnie potrafi trafnie ocenić własny występ (np. podczas
wystąpienia w szkole), a także dostrzec wpływ własnego zachowania na rówieśników i się
dostosować (np. żeby się dopasować do grupy). Potrafi też wykonywać zadania wymagające
bardziej abstrakcyjnego rozumowania.
Analizując każdą z umiejętności wykonawczych, można zauważyć, jak ważne jest ich posiadanie i jak
duże znaczenie ma w procesie edukacyjnym, dlatego warto dołożyć wszelkich starań, by wspierać
własne dzieck w nabywaniu i doskonaleniu tych umiejętności.
Poniższa tabela prezentuje przykłady praktycznych działań, ćwiczeń do wykorzystania w szkole
i w domu. Uczeń otoczony właściwą opieką, pomocą i terapią jest w stanie przezwyciężać
ograniczenia wynikające z braku umiejętności wykonawczych. Warto również podkreślić, że dzięki
systematycznym ćwiczeniom można wyrównywać te braki i rozwijać kompetencje.
Tab. 1. Jak wspierać ucznia w nabywaniu i doskonaleniu umiejętności wykonawczych?
Umiejętność wykonawcza Propozycja działań, procedur

Hamowanie reakcji Ważne! Pamiętaj, że im dziecko jest młodsze, tym jego

kontrola nad impulsami jest niższa.
 Rozwijanie umiejętności rozpoznawania impulsów.
 Opracowywanie planu działań z uwzględnieniem
konkretnych sytuacji, w których dziecku może być
trudno opanować się.

Kontrola emocjonalna  Wdrażaj ucznia do umiejętności rozpoznawania

i nazywania emocji.
 Wprowadź strategie radzenia sobie z nadmiernym
napięciem.
 Uzgodnij z dzieckiem jakiś sygnał, którego
wykorzystanie będzie oznaczało, że konieczna jest
przerwa, odpoczynek od dotychczasowej aktywności.
 Naucz dziecko wykorzystywać techniki relaksacyjne.
 Wykorzystuj bajkoterapię oraz opowiadania
terapeutyczne.

W przypadku hamowania reakcji i kontroli emocjonalnej
możesz w pracy indywidualnej wprowadzić następującą
procedurę:
1. Razem z dzieckiem spróbujcie rozpoznać czynniki
wyzwalające impulsywne zachowania.
2. Ustalcie regułę dotyczącą sytuacji zapalnej, czyli co
może zrobić, żeby kontrolować impulsy; ważne, aby
było kilka rozwiązań, co da dziecku możliwość
wyboru.
3. Jeśli zauważysz w codziennym funkcjonowaniu, że
dziecko jest na granicy utraty panowania nad
emocjami, sygnalizuj mu to i zasugeruj, by
zastosowało się do strategii.
4. Wprowadźcie ćwiczenia praktyczne, polegające na
odtwarzaniu różnych potencjalnych sytuacji i
ćwiczeniu reakcji.
5. Ćwiczcie systematycznie, gdy zauważysz, że jest
gotowe wykorzystać procedurę w realnym życiu;
zachęć go do tego.

Pamięć robocza  Nawiąż z dzieckiem kontakt wzrokowy, zanim powiesz

mu coś, co powinno zapamiętać.
 Ogranicz do minimum zewnętrzne czynniki
rozpraszające, czyli wystrój pokoju, odgłosy
dochodzące z zewnątrz.
 Poproś dziecko, żeby powtórzyło to, co mu
powiedziałeś.
 Używaj pisemnych przypomnień, planów
obrazkowych, list, harmonogramów; w ciągu zajęć,
spotkań odsyłaj go, aby spojrzało na swoją listę.
 Pomóż dziecku znaleźć indywidualne, skuteczne
sposoby na zapamiętanie.

Utrzymywanie uwagi  Zapewnij dziecku nadzór. Głównie warto to czynić
podczas sprawdzianów lub omawiania ważniejszych
zagadnień; dobrze, gdy obok ucznia znajduje się ktoś,

kto będzie trzymał rękę na pulsie.
 Stopniowo wydłużaj konieczny czas, w którym uczeń
powinien skupić uwagę.
 Korzystaj z urządzeń wizualizujących upływ czasu; jeśli
jednak zauważysz, że zamiast motywować, raczej
frustrują, zrezygnuj z tego narzędzia.
 Postaraj się uatrakcyjnić zajęcia w taki sposób, żeby
nauka/zadanie przyciągało uwagę.
 Dziel zadania na mniejsze partie materiału.

Rozpoczynanie zadań  Motywuj, by wykonało plan pracy nad zadaniem.
 Współpracuj z nauczycielami i wspólnie ustalcie
strategie działania, dziecko bowiem zadania odrabia
w domu, zgodnie z tym rodzice muszą być świadomi i
respektować ustalenia.
 Podejmij rozmowy z nauczycielami, mające na celu
zmniejszenie liczby zadań lub też dzielenie ich na
mniejsze partie materiału.
 Opracuj z dzieckiem pomoc będącą wizualnym
sygnałem komunikującym, że nadszedł czas na
zadanie.

Planowanie i ustalanie
priorytetów

 Na ile jest to możliwe, wciągaj ucznia w proces
planowania różnych spraw dydaktycznych,
organizacyjnych itp.
 Pytaj dziecko, co powinno zrobić najpierw – w ten
sposób skłonisz je do określania priorytetów.

Organizacja Zarządzanie
czasem, wytrwałość w
dążeniu do celu

 Staraj się planować wszystko i utrzymywać dobrze
znany rytm dnia.
 Korzystaj z kalendarzy, harmonogramów; pomóż
dziecku je wypełniać z uwzględnieniem czasu na
realizację zadania.
 Przypominaj dziecku, do czego dąży.
 Nie wyręczaj go.
 Zaangażuj dziecko w organizację życia
domowego. Omówcie różne aktywności oraz
dopasujcie czas, jaki uczeń chciałby spędzić na ich
realizacji.

Elastyczność  Wprowadzaj pewnego rodzaju rutynę, unikaj wielu
nowych sytuacji; jeśli takie się pojawiają, to nie
wprowadzaj wszystkich naraz, ale czyń to stopniowo.
 Opracuj scenariusz przedstawiający nową sytuację –
omów z dzieckiem wszystko, co prawdopodobne w
tej sytuacji, różne ewentualności, przebieg zdarzeń.
Pamiętaj, że uczeń mało elastyczny może wpadać w
panikę, dlatego opracujcie strategię postępowania w
takim stanie.
 Skorzystaj z historyjek społecznych autorstwa Carol
Gray. Są to krótkie scenki obejmujące zdania:
o opisowe, charakteryzujące podstawowe
elementy sytuacji społecznej,
o perspektywiczne, opisujące reakcje i uczucia
innych osób w tej sytuacji,
o naprowadzające, określające strategie, które
dziecko może zastosować, żeby z
powodzeniem poradzić sobie w tej sytuacji.
Metapoznanie  Ucz oceniać samodzielnie poziom wykonania zadania.
 Naucz dziecko pytań, które może sobie lub innym
zadać w sytuacji stresowej.
 Grajcie w zgadywanki.

Opracowane na podstawie: P. Dawson, R. Guare, Zdolne, ale rozkojarzone. Wspieranie rozwoju
dziecka za pomocą treningu czynności wykonawczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków 2012.

Jak motywować dziecko do nauki – wskazówki dla rodziców

Dzieci uczą się tego, czego doświadczają:
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze krytyki – uczy się potępiać.
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze wrogości – uczy się walczyć.
Jeżeli dziecko musi znosić kpiny – uczy się nieśmiałości.
Jeżeli dziecko jest akceptowane i chwalone – uczy się doceniać innych.
Jeżeli dziecko żyje w poczuciu bezpieczeństwa – uczy się ufności.
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze miłości – uczy się jak znaleźć miłość w świecie.
Typowe błędy, które popełniają rodzice:
 Nadmierna kontrola
„Muszę go cały czas pilnować, gdy tylko odejdę – od razu zajmuje się czymś innym, nigdy nie
pamięta co jest zadane”. Rodzice dzwonią do nauczycieli i kolegów, pytając o prace domowe.
W ten sposób przejmują kontrolę, pozbawiają dziecko odpowiedzialności i motywacji do
nauki.
 Uczenie się za dziecko
Rodzice niezadowoleni z efektów nauki dziecka, sami biorą się do pracy. Sprawdzają zeszyty,
przepisują od nowa fragmenty lub całe prace domowe, piszą za nie wypracowania, czytają
lektury. Obawiają się, że dziecko samo sobie nie poradzi.
 Zbyt wysokie wymagania
„Moje dziecko jest strasznie nerwowe. Gdy coś mu nie wychodzi, płacze, rzuca zeszytami.”
Rodzic sprawdza pracę dziecka i podkreśla na czerwono popełnione błędy. Nie chwali za
włożony w pracę wysiłek, ciekawą treść. Koncentrując się na błędach, odbiera dziecku
satysfakcję z wykonanej pracy.
 Niewłaściwe motywowanie
Rodzice, w poczuciu własnej bezradności wobec szkolnych niepowodzeń dzieci, próbują
wszystkiego, żeby je zachęcić do nauki: moralizują, straszą, zawstydzają, przekupują,
wyznaczają kary. Z kolei dzieci, nie mając już nic do stracenia, podejmują walkę z rodzicami.
 Brak zainteresowania rodziców nauką dziecka
Rodzice, zapracowani i zmęczeni, nie mają czasu zajmować się sprawami szkolnymi dziecka.
Uważają, że samo powinno dać sobie radę. Nie rozumieją, że dziecko potrzebuje pomocy.
Dopiero, gdy dziecko wpada w duże kłopoty lub zaczyna wagarować – zaczynają szukać
pomocy. Kiedy brakuje czasu – brakuje też codziennych rozmów, przemyśleń, a także
wzajemnego wsparcia i okazywania szacunku. Umykają uwadze rodziców zaniedbania np.
przy odrabianiu prac domowych. Z drugiej strony często nie zauważają starań dziecka, które
chce osiągnąć jak najlepsze wyniki. Wtedy jest ono przeświadczone, że wysiłek się nie opłaca.
Jak rodzice powinni postępować, aby zachęcić dzieci do nauki?
 WSPIERAJ, ALE NIE WYRĘCZAJ.
Rodzice nie muszą na nowo uczyć się tego, co dziecko w szkole. Naukę pozostawmy
dzieciom. Rodzice maja wspierać. Częstym problemem jest odrabianie prac domowych.
Pomagając w odrabianiu zadań domowych nie należy wyręczać dziecka. Należy wdrażać je
do samodzielnej pracy. W procesie uczenia się ważną rolę odgrywa samokontrola wykonanej
pracy. Chodzi w niej o to, aby dziecko samo odkryło swoje błędy i samo je poprawiło. Należy
dziecko przyzwyczajać do podejmowania wysiłku, do pokonywania trudności, wtedy
uwierzy we własne możliwości.

 MĄDRZE MOTYWUJ
W procesie szkolnego uczenia się motywacja odgrywa dużą rolę. Jest siłą pobudzającą do
nauki, zdobywania wiedzy i rozszerzania własnych zainteresowań. Od kar lepsze są nagrody,
ale stosowanie ich musi być ostrożne. Złotym środkiem jest drobna nagroda, np. w postaci
uznania rodziców, pochwały. Dziecko będzie miało poczucie, że rodzice doceniają jego trud
i wysiłek włożony w naukę.
 DOCENIAJ OSIAGNIĘCIA DZIECKA
Warto rozróżnić tutaj dwa pojęcia: osiągnięcia, a nie stopnie. Często pytamy dziecko po
powrocie ze szkoły: „Co dziś dostałeś?”, a powinniśmy zapytać: „Czego się dziś nauczyłeś?”.
O ile łatwo jest doceniać osiągnięcia dziecka, które otrzymuje dobre stopnie, to gorzej jest
z dzieckiem, które ma kłopoty w nauce. Warto się zastanowić, czy niepowodzenia w nauce
nie są objawem konkretnej przyczyny. Jest różnica miedzy dzieckiem, które nie chce się
uczyć, a takim, które uczy się wolno i nie jest w stanie zrobić tego, co się od niego wymaga.
W rozpoznaniu problemu może pomóc rozmowa z wychowawcą, pedagogiem szkolnym,
a także badanie w Poradni Psychologiczno –Pedagogicznej.
 NIE POZWÓL DZIECKU, BY ŹLE MÓWIŁO O SOBIE
Często mamy okazję słyszeć, że dziecko źle mówi o sobie: „jestem głupi”, „nie dam rady”,
„i tak mi się nie uda”. Są to głosy, które są wrogami sukcesu. Czasem nieświadomie
nadajemy dziecku etykietę i tak o nim mówimy: „ten nie jest zdolny, ten powolny, ten
zapominalski”.
Sprawiamy, że dziecko tak zaczyna myśleć o sobie. Opatrywanie dzieci etykietami ogranicza
ich nadzieję, marzenia i możliwości. Lęk przed niepowodzeniem powoduje u tych dzieci
występowanie tendencji do rezygnacji, formułowanie niskich aspiracji i niskich oczekiwań
oraz unikanie zadań i wyzwań.
 BUDUJ W DZIECKU POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI
Dziecko będzie myślało pozytywnie o sobie, gdy będzie miało poczucie własnej wartości. Rolą
rodziców jest pomóc wykształcić w dziecku energię i inicjatywę, by zrekompensować
poczucie niskiej wartości, by znaleźć sposób zrównoważenia swojej słabości, by dziecko
myślało: „Może nie jestem najlepszym uczniem w klasie, ale za to najlepiej śpiewam, czy
gram w piłkę”. Jest to szczególnie ważne w okresie dojrzewania, bo wówczas często jedynym
źródłem poczucia własnej wartości jest akceptacja grupy rówieśniczej. Wiara we własne
możliwości może zaprowadzić na sam szczyt, a jej brak powoduje utratę mnóstwa
fantastycznych okazji do nauki, zabawy, poznania ciekawych ludzi.
WSKAZÓWKI, KTÓRE MOŻEMY WYKORZYSTAĆ W PRACY Z WŁASNYM DZIECKIEM:
 Dostrzegaj sukcesy i starania dziecka. Omawiając jego pracę, najpierw podkreśl
dobre strony, wskazując nad czym mogło by jeszcze popracować. Czasami
powstrzymaj się z oceną, zachęcaj do samooceny: „Jesteś zadowolony z efektów
swojej pracy? Czy jest coś, co chciałbyś poprawić?”
 Okazuj życzliwe zainteresowanie sprawami szkolnymi dziecka. Zamiast wypytywać
i kontrolować, raczej słuchaj uważnie i okaż zrozumienie dla jego uczuć.
 Gdy dziecko popadanie w kłopoty pamiętaj, że przede wszystkim to on ma problem.
Zamiast krytykować i oceniać – dodaj mu otuchy: „Matematyki można się nauczyć,
wierzę, że ty to potrafisz” i zachęcaj je do wyciągnięcia własnych wniosków: „Jak
myślisz, dlaczego Ci nie poszło na tym sprawdzianie? Z czym masz kłopot? Czego
potrzebujesz, żeby sobie z tym poradzić?”

 Jeśli widzisz, że sprawy dziecka idą źle, nie wahaj się powiedzieć mu o tym, co cię
martwi i czego od niego oczekujesz: „Dowiedziałam się, że ostatnio przychodzisz do
szkoły nieprzygotowany. Oczekuję, że będziesz odrabiał prace domowe
i przygotowywał się do zajęć. Jeżeli czegoś nie rozumiesz, chętnie Ci pomogę.”
 Jeżeli dotychczas nadmiernie kontrolowałeś swoje dziecko – oddaj mu
odpowiedzialność za naukę. Możesz zawrzeć z nim kontrakt: „Od dzisiaj nie będę
naganiała Cię do lekcji. Jesteś już dojrzały i wierzę, że sam potrafisz zaplanować sobie
pracę. Zawsze możesz liczyć na moją pomoc, a raz w tygodniu chciałabym, żebyś
zdawał mi relację jak sobie radzisz i z czym miałeś trudność.”
 Gdy dziecko o czymś zapomni, pozwól mu ponieść konsekwencje i zachęć do
wyciagnięcia wniosków. Rozmawiaj z dzieckiem o jego zainteresowaniach, celach
i planach na przyszłość. Zadawaj pytania, które skłaniają do zastanowienia się nad
znaczeniem wykształcenia: „Dlaczego wybierasz właśnie tę szkołę? Jakie możesz mieć
korzyści jeśli ją skończysz? W jaki sposób zamierzasz osiągnąć swój cel np. zostać
informatykiem? Co dla Ciebie w życiu jest ważne?”
 Interesuj się tym, co wydarzyło się w życiu dziecka, rozmawiaj o tym, czego dziecko
się nauczyło.
 Wdrażaj dziecko do systematyczności, naucz dobrej organizacji pracy (odrabianie
lekcji o tej samej porze i zadbaj o odpowiednie miejsce do nauki (stały kącik do
pracy).
 Pomagaj dziecku w odrabianiu lekcji i pokonywaniu trudności – nie oznacza to
jednak, że masz wykonać zadanie za dziecko! Pomóż mu zrozumieć polecenie,
zaplanujcie poszczególne etapy niezbędne do wykonania zadania, w razie potrzeby
udziel wskazówek.
 Unikaj atmosfery napięcia, nie okazuj ciągłego niezadowolenia, lecz szukaj mocnych
stron swojego dziecka i udzielaj mu wsparcia.
 Chwal – za osiągnięcia, a także za włożony wysiłek.
 Nie porównuj dziecka do rodzeństwa, kolegów, lecz do poprzedniego jego poziomu
umiejętności – uświadamiasz mu w ten sposób postępy i motywujesz do dalszej
pracy.
 W przypadku zniechęcenia dziecka lub doświadczenia przez nie porażki – nie
zaprzeczaj jego uczuciom mówiąc, że nic się nie stało, lecz nazwij jego uczucia:
„Widzę, że jest Ci bardzo smutno z tego powodu…, że jesteś rozczarowany…, że
zadanie to sprawia Ci trudność”. Zachęć je do wymyślenia, jak można rozwiązać dany
problem, zaproponuj własne pomysły i wspólnie zdecydujcie, które pomysły wydają
się możliwe do zrealizowania.
Kluczem do sukcesu jest miłość i akceptacja!!!
Najważniejszą sprawą w zakresie motywowania dzieci do nauki jest ich akceptacja przez
rodziców, bez względu na to, co dziecko robi czy jak się zachowuje. Dziecko, które wyrasta w
atmosferze akceptacji, poczuciu, że jest kochane i szanowane, łatwiej przyjmie nasz punkt
widzenia. Dziecko, który nabierze wiary i pewności siebie, łatwiej pokona problemy i chętniej
będzie stawiało czoła przeciwnościom.
Źródła:
 Brophy. J – „Motywowanie uczniów do nauki”
 Buchner. Ch- „ Sukces w szkole jest możliwy”
 Hamer.H – „ Do efektywności nauczania”
 Harmin. M – „Duch klasy”. Jak motywować uczniów do nauki?
 Mc Ginnisa. A – „Sztuka motywacji”

 D. Stipek, K.Seal- „Jak nakłonić dziecko do nauki?”
 G.W.Green – „Jak pomagać dziecku w nauce?”
 A.Faber, E.Mazlish – „Jak mówić, żeby dzieci uczyły się w domu i w szkole”
 Strony internetowe: www.edux.pl, www.publikacje.edu.pl.