Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży

29.05.2020

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) zaburzenia zachowania (Conduct Disorder – CD) są złożonym zespołem problemów emocjonalnych. Odnoszą się do ogólnego postępowania dzieci i młodzieży, występują zachowania niestosowne do wieku, które nie są zgodne z oczekiwaniami społecznymi. Zazwyczaj przejawiają oni aspołeczność, agresję oraz buntowniczość. Wyróżnia się 3 główne przyczyny zaburzeń zachowania i emocji: 1) czynniki środowiskowe (wpływ rodziny, jak i szkoły oraz grupy rówieśniczej); 2) patologia mózgowo-organiczne – możliwość wystąpienia zmian osobowościowych i charakterologicznych; 3) czynnik biologiczne (predyspozycje genetyczne). Według badań największe znaczenie na rozwój zaburzeń zachowania mają czynniki środowiskowe, a najsilniej oddziaływującym jest rodzina. Dlatego też na powstanie CD bardzo duży wpływ mają 2 grupy czynników. Są to czynniki biologiczne i psychosocjalne: środowisko rodzinne, szkole i grupy rówieśniczej. Czynniki genetyczne i paragenetyczne Wielu naukowców sądzi, iż patologiczne geny stanowią podłoże nieprawidłowego rozwoju osobowości, specyficznych zaburzeń zachowania oraz agresywności. Co istotne, nosiciele podłoża genetycznego, czyli rodzice, są jednocześnie osobami kształtującymi środowisko dzieci od chwili jego przyjścia na świat. Uszkodzenia o.u.n.:

niedobory tlenu w okresie życia płodowego;
zakażenie matki pierwotniakiem Toxoplasma gandii lub krętkiem bladym;
niezgodność immunologiczna między matką a płodem dotycząca antygenu Rh i grup głównych krwi;
niewłaściwy przebieg porodu oraz powikłania okołoporodowe;
urazy czaszki ze wstrząsem;
infekcje mózgowe;
choroby somatyczne.

Choroby somatyczne

astma, powodująca wzmożoną pobudliwość;
nadczynności tarczycy;
cukrzyca, itp.

Czynniki psychospołeczne

Dzieci dorosłych z zaburzeniami zachowania sami często przejawiają nieprzystosowanie społeczne, złość, wrogość i są skłonni do zachowań przestępczych.
Otwarty konflikt rodziców może przyczyniać się do nasilonych zachowań buntowniczych u dzieci i młodzieży.
Dzieci z zaburzeniami zachowania mają częściej rodzica, u którego występują antyspołeczne zaburzenia osobowości, problem alkoholowy oraz skłonność do łamania prawa.
Praktyki wychowawcze mają duży wpływ na powstanie zaburzeń zachowania. Przemoc małżeńska, skłonność rodziców do stosowania przymusu, fizyczne krzywdzenie dziecka buduje w nim przekonanie o tym, że agresja jest dopuszczalną formą rozwiązywania problemów.

Dziecko z zaburzeniami zachowania przejawia trudności z opanowaniem czy przestrzeganiem zasad moralnych. Do zachowań pojawiających się u dzieci i młodzieży z tym zaburzeniem należą m. in.:

Częste i gwałtowne wybuchy złości u dziecka, nieadekwatne do wieku rozwojowego;
Brak akceptacji autorytetu dorosłych;
Nierespektowanie podstawowych reguł życia społecznego;
Częste używanie przedmiotów, którymi można zranić innych;
Zrzucanie odpowiedzialności na innych za własne złe zachowanie;
Obrażanie się i poczucie krzywdy;
Męczliwość;
Skłonność do bójek (nie z rodzeństwem);
Zachowania agresywne zagrażające zdrowiu fizycznemu innych osób;
Częste niszczenie własnych przedmiotów i własności innych;
Zmuszanie innych do zachowań seksualnych;
Kłamstwo;
Kradzieże;
Dręczenie innych;
Wychodzenie z domu i niedocieranie do szkoły;
Czasami ucieczki w nieznane na okres dłuższy niż kilka godzin.

Ważne jest, aby rozważyć czy zachowanie dziecka nie wynika z warunków środowiskowych, w jakich się wychowuje. Czasami tego typu zachowania są przystosowawcze. Pomocne i wskazane jednak jest dokładne badanie psychologiczne, w którym ocenione zostanie m.in., czy rozwój intelektualny dziecka przebiega prawidłowo i czy rozumie ono normy społeczne. Trudności mogą mieć związek z zaburzeniami neurologicznymi, a takiej sytuacji konieczna jest również konsultacja neurologiczna. Bibliografia: Kendall P.C. (2004). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Gdańsk: GWP. Kołakowski A., Pisula A. (2012). Sposób na trudne dziecko. Sopot: GWP. Namysłowska (red) (2004). Psychiatria dzieci i młodzieży. Warszawa: PZWL. Sulestrowska H. (1989). Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży. (W:) Popielarska A. (red.).: Psychiatria wieku rozwojowego, Warszawa: PZWL. Ziemska M. (1975). Rodzinna a osobowość. Warszawa: PWN.

Opracowała Patrycja Mardyła

Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży

Newsletter jednostki